เส้นไหนยาวกว่ากัน???

ช่วงนี้อ่านหนังสือเล่มหนึ่งแล้วค้นพบว่ามันเปิดโลกมากๆๆๆ เลยอยากเอามาแชร์ให้คนอื่นต่อ

หนังสือชื่อ Thinking, Fast and Slow เขียนโดย Daniel Kahneman อาจารย์มหาลัยเจ้าของรางวัลโนเบล

เขาบอกว่าคนเราเวลารับรู้ข้อมูล สมองเราแบ่งทำงานออกเป็น 2 ระบบ system 1 กับ system 2

ระบบแรก (system 1) สมมุติว่าเราเห็นคนทำหน้าเหมือนสติกเกอร์อันนี้  เราก็เดาได้ทันทีว่าคนนี้กำลังโกรธหรือไม่พอใจอะไรสักอย่าง การคิดด้วยระบบนี้เรียกว่า fast thinking หรือ การคิดตอบสนองแบบทันทีทันใด เราสามารถประมวลผลได้ทันทีโดยไม่ต้องใช้ความพยายามเลยจากประสบการณ์ในชีวิต ระบบที่หนึ่งนี้เปรียบเสมือน ‘first impression’ หรือสัญชาตญาณของเราต่อสิ่งต่างๆ

ระบบที่สอง (system 2) จะทำงานเมื่อเราเจอโจทย์แบบนี้ 17×24 แม้เราจะรู้ว่ามันเป็นการคูณเลข และเราสามารถหาผลลัพท์ของมันได้ แต่ถ้าเราพยายามจะหาผลลัพท์ของมันเราจะเกิด slow thinking หรือความคิดที่ช้าลง ม่านตาเราจะขยายใหญ่ขึ้น หัวใจเราจะเต้นแรงขึ้น กล้ามเนื้อเกรง เราไม่สามารถหาคำตอบได้ทันที เราอาจรู้ว่า 12,609 มากไป และ 123 น้อยไป แต่เราจะไม่ชัวร์ว่า 568 คือคำตอบหรือเปล่า ถ้าไม่ค่อยๆ คำนวน (คำตอบคือ 408 บายเดอะเวย์)

ประเด็นคือ ระบบที่สอง หรือ ไอ้เจ้าระบบที่ทำให้เราตัดสินใจอะไรได้ถูกต้องเนี่ยมัน ‘ขี้เกียจ’

ลองดูโจทย์นี้ อย่าคิดเยอะ ให้อ่านละตอบเลย

สมมุติไม้เบสบอลกับลูกบอลรวมกันราคา 1.10 เหรียญ (1 เหรียญ 10 เซนต์)
ไม้เบสบอลแพงกว่าลูกบอล 1 เหรียญ
ลูกบอลราคาเท่าไหร่?

ในเวลาอันรวดเร็วสมองหลายคนจะประมวลผลว่า ลูกบอลราคา 10 เซนต์ ซึ่งเป็นคำตอบผิดที่ถูก เพราะเขาไปทำการสำรวจมา แม้แต่คนในมหาลัยที่เข้ายากที่สุดอย่าง Harvard หรือ Princeton มากกว่า 50% ก็ตอบ 10 เซนต์ (ซึ่งจริงๆ มันต้องเป็น 5 เซนต์ มันถึงจะลบกันแล้วได้ราคาต่างกันหนึ่งเหรืยญ)

คำตอบว่า 10 เซนต์ แสดงให้เห็นความล้มเหลวในการตรวจสอบของ system 2 ของเรา ว่าเราเลือกที่จะเชื่อสัญชาตญาณมากกว่า (ส่วนใครที่ตอบ 5 เซนต์ ก็ยินดีด้วยค่ะ system 2 แข็งแรงมาก 

ลองดูภาพข้างล่างนี้ส่งท้าย

สิ่งนี้เรียกว่า Muller-Lyer illusion เราจะเห็นว่าเส้นแรกยาวกว่าเส้นที่สองอย่างเห็นได้ชัด

…จริงรึเปล่า…

ลองดูที่เส้นอีกครั้ง จะเห็นว่าจริงๆ แล้วทั้งสองเส้นมันยาวเท่ากัน

แต่ที่น่าสนใจมากๆๆๆ ก็คือ ต่อให้เราเรียนรู้แล้วว่าเส้นแรกยาวเท่ากับเส้นสอง เราก็ยังจะเห็นว่าเส้นแรกยาวกว่าอยู่ดี

ประเด็นคือเราไม่สามารถต้านทาน system 1 ไม่ให้ทำหน้าที่ได้

สิ่งที่เราทำได้ก็คือการเรียนรู้ว่าเราไม่อาจเชื่อ ‘สัญชาตญาณ’ หรือ ‘first impression’ เราได้ตลอด

ดังนั้น คนที่ปักใจชอบหรือเชื่ออะไรไปแล้วอาจจะต้องคิดเยอะๆ เพราะสัญชาตญาณหรือ first impression เราบางทีมันก็ไว้ใจไม่ได้เสมอไป

อ้างอิง

Kahneman, Daniel. Thinking, Fast and Slow. 2011.

ดัดแปลงจากโพสต์ Facebook 16/08/2015