รีวิวหนังสือ A Little History of ที่ไม่เกี่ยวกับเนื้อหา

รีวิวหนังสือ (มั้ง) … เมื่อเวลาผ่านไปเราจำอะไรจากหนังสือได้บ้าง??

นี่คือซีรี่ย์หนังสือ A Little History of … ที่เราซื้ออ่านมาเรื่อยๆ จนตอนนี้มาถึงเล่มขาวมุมขวาล่าง “ประวัติศาสตร์อเมริกา” ที่พอเปิดอ่านไปสักพักก็ฉุกคิดขึ้นว่า “เอ๊ะ นี่กูจำอะไรจากซีรี่ย์นี้ได้บ้าง”

เมื่อกลับไปยืนส่องที่ตู้จึงค้นพบว่า “เชี่ย จำอะไรไม่ได้เลย 55555555 ที่จำได้แทบไม่มีสาระของหนังสือเลย”

จำได้แต่สิ่งที่เขาเรียกว่า peripheral details หรือ พวกรายละเอียดปกิณกะที่ไม่ใช่ใจความสำคัญ

ต่อไปนี้คือสิ่งที่จำได้

A Little History of Literature (เขียว) – จำได้ว่าชอบเล่มนี้มาก มากถึงขนาดพกไปอ่านในห้องน้ำและอ่านจนจบ จบปุ๊ปก็ทักไปหาเพื่อนคนนึงที่เป็นอาจารย์สอนวรรณคดีว่าเล่มดีมาก เชียร์ให้เอาให้นศ. อ่าน มันทำให้เห็นภาพรวมวรรณคดีตะวันตกร้อยเรียงกัน มีหนึ่งบทเมนชั่น Jane Austen

A Little History of Religion (ดำ) – หนังสือหลายร้อยหน้า จำได้ติดตาแค่หนึ่งซีนเท่านั้น คือ ซีนที่ศาสดาหรือผู้เผยแพร่ศาสนาคนไหนไม่รู้เห็นนิมิตว่าสื่อสารกับพระเจ้าได้หน้าพุ่มไม้ ที่จำได้เพราะเชื่อมโยงกับเรื่องเล่าในชีวิต มีคนสนิทในชีวิตที่มีคนรู้จักเป็นไบโพล่า แล้วหนึ่งในอาการที่เขาเล่าให้ฟังคือการสื่อสารกับพระเจ้าได้ ก็เลยเผลอคิดว่า เอ๊ะ หรือ ผู้เผยแพร่สมัยก่อนจะมีอาการไบโพล่า แต่ก็เทศน์เก่งด้วย ก็เลยมีคนตามเยอะ

A Little History of Archaeology (เลือดหมู) – อ้าว เล่มนี้ซื้อมาแล้วดองไว้ ยังไม่ได้อ่าน

A Little History of Science (น้ำเงิน) – จำได้ว่าชั้นอ่านเล่มนี้จบ เล่มนี้ทำให้รู้ว่าคำว่า พาสเจอไรซ์ มาจาก หลุยส์ ปาสเตอร์A Little History of Philosophy (แดง) – อ่านไปแค่นิดเดียว และจำอะไรไม่ได้เลย

A Little Book of Language (ชมพู) – ถูกเล่มนี้แกง ถึงแม้สีหน้าปกจะสวยสุดในซีรี่ย์ แต่มันคือ A Little Book ไม่ใช่ A Little History เราซึ่งประทับใจซี่รีย์ A Little History of มาตลอด เมื่อสัก 2-3 ปีก่อนก็เลยชวนคนทั้งรู้จักและไม่รู้จักอ่านเล่มนี้ในบุ๊คคลับเฉพาะกาล สรุปคือทุกคนอ่านอย่างทรมาน แทบไม่มีใครอ่านจบเลย และทุกคนก็มาถล่มร่วมกันว่าหนังสือเล่มนี้มันอ่านไม่สนุกอย่างไร เพราะทุกคนตั้งธงไว้ว่ามันจะเล่าประวัติศาสตร์ หนังสืออาจจะไม่ผิด แต่กรูเข้าใจผิดแน่ๆ ตอนชวนทุกคน มันคือหนังสือภาษาศาสตร์ ไม่ใช่หนังสือประวัติศาสตร์

A Little History of Economics (เทา) – เล่มนี้ก็อ่านจบ จำได้ว่าเปิดโลกพอๆ กับตอนอ่านเล่มเขียว แต่ความทรงจำเดียวที่เหลือตอนนี้ก็คือ ทั้งเล่มมันมี 30-40 กว่าบท มีบทที่เป็นนักคิดเศรษฐศาสตร์ผู้หญิงแค่บทเดียว และบทเดียวที่ว่าก็เป็นเรื่องเศรษฐศาสตร์ “ในบ้าน” ส่วนเศรษฐศาสตร์ระดับมหภาคไม่มีอ้างอิงนักคิดหญิงแม้เพียงคนเดียว

A Little History of the United States (ขาว) – เล่มนี้เพิ่งซื้ออ่าน และยอมแพ้ (เลิกอ่าน) ไปแล้วที่หน้า 100 นิดๆ แต่ยังจำบทแรกได้แม่นมาก (เพราะเพิ่งอ่าน) ประทับใจ คนเขียนบอกว่า “คน” ในประวัติศาสตร์มีสองแบบ คือ คนที่อยู่ในประวัติศาสตร์ และ คนที่เขียนประวัติศาสตร์ คนทั่วไปมักนึกถึงแบบแรกและไม่คิดถึงแบบหลัง แต่คนเขียนก็แสดงให้เห็นว่าคนที่อยู่ในประวัติศาสตร์ได้รับอิทธิพลจากคนเขียนประวัติศาสตร์อย่างไร หากไม่ได้อ่านหนังสือประวัติศาสตร์บางเล่ม หรือข้อเขียนทางประวัติศาสตร์บางอย่าง ประวัติศาสตร์ของคนแบบแรกอาจจะเปลี่ยนไปตลอดกาล

ทั้งหมดทั้งมวลนี้มันทำให้เรานึกถึง Reading อันหนึ่งใน IELTS ที่เคยสอนเมื่อนานนมมาแล้ว ที่พูดถึงหนังสือชื่อ Educating Psyche ซึ่งพูดประมาณว่าเวลาเรานึกถึงหนังสือสักเล่มที่อ่านเมื่อนานมากมาแล้ว มันง่ายกว่าที่เราจะจำรายละเอียดรายล้อม (peripheral details) เช่น สีปกหนังสือ สันปก โต๊ะที่เรานั่งอ่าน มากกว่าเนื้อหาที่เราตั้งใจอ่าน อาจจะไม่ได้เป็นกับทุกเรื่องและทุกเล่ม แต่กับซี่รีย์นี้คือตรงเป๊ะมาก immediate memory ที่เราเรียกจำได้ทันทีแทบไม่มีอะไรที่เกี่ยวกับเนื้อหาเลย แต่ที่จำแม่นมักเป็นความรู้สึกว่าชอบหรือไม่ชอบ

อย่างไรก็ตาม ซีรีย์นี้มีคุณูปการสูงสุดหนึ่งข้อ คือ ทุกเล่มรวมๆ กันทำให้เราเห็นการเชื่อมโยงของกระแสธารความคิดโดยไม่จำเป็นต้องจำเนื้อหาได้ หลักๆ เลยเราเรียนรู้ว่า ไม่มีความคิดใดที่อยู่ๆ ก็โดดขึ้นมาในประวัติศาสตร์ ถ้ามันไม่ต่อยอดจากความคิดที่อยู่ก่อนหน้า มันก็มาเพื่อต่อต้านหรือมาเพื่อโต้แย้งอะไรบางอย่าง คนในบทที่หนึ่ง และ คนในบทสุดท้ายอาจจะดูไม่เชื่อมโยงกัน แต่ถ้าลองมาไล่ดูทุกคนที่อยู่ระหว่างบทก็จะไล่เลียงได้ว่าคนในบทที่หนึ่งกับคนในบทสุดท้ายเขามาเป็นดาวน์ไลน์กันได้ยังไง เห็นเป็นภาพคล้ายๆ สิ่งที่เคยฟังแทนไทเล่าใน witcast ว่าถ้าเอาคนในตระกูลเดียวกันมาจับมือยืนต่อกัน คนที่ยืนต่อกันอาจจะหน้าคล้ายกัน แต่ถัดไปสักคนที่ร้อยหน้าอาจจะไม่เหมือนกันเลย